جزوه آموزشی تئوری مدیریت

مقدمه

جوامع امروز راجوامع سازمانی می نامند، زیرا در دنیای امروز ، سازمان ها همه ی جوانب زندگی را فرا گرفته اند.

سازمان عبارت است از پدیده ای اجتماعی یا گروهی متشکل از دو یا چند نفر که در محیطی با ساختار منظم به طور آگاهانه هماهنگ شده و برای نیل به اهداف گروهی با یکدیگر همکاری کنند.

سازمان

جوامع امروز را جوامع سازمانی می نامند ،زیرا دنیای امروز سازمان همه جوانب زندگی را فرا گرفته اند. سازمان عبارت است از پدیده ای اجتماعی یا گروهی متشکل از دو یا چند نفر که در محیطی با ساختار منظم بطور آگاهانه هماهنگ شده و برای نیل به اهداف گروهی با یکدیگر همکاری می کنند.

جزوه آموزشی تئوری مدیریت

وجوه اشتراک سازمان

سازمان ها از ابعاد مختلفی با هم متفاوتند. بیمارستان ها ،مدارس ،اداره راهنمایی و رانندگی ،دانشگاه ، تیم های ورزشی ،ارتش ،فروشگاه ها ،شرکت ها و موسسه ها مختلف همه سازمان هستند .همه سازمان های کوچک یا بزرگ ، رسمی یا غیررسمی دارای عوامل مشترکی هستند.این عوامل عبارتند از:

اهداف
برنامه
منابع
مدیریت

انواع سازمان ها

سازمان ها با توجه به اهداف اولیه آن ها به انواع زیر تقسیم میشود؟

سازمان های انتفاعی و غیر انتفاعی
سازمان های تولیدی و خدماتی
سازمان های دولتی و خصوصی

مدیریت

مدیریت عبارت است از فرآیند برنامه ریزی ، سازماندهی ،هدایت ونظارت بر کار اعضای سازمان و کاربرد کلیه منابع قابل دسترسی برای رسیدن به اهداف تعیین شده ی سازمان.

انواع مدیران

مدیریت عملیاتی : بیشتر به حل وفصل مسائل جاری وآنی میپردازند.
مدیران میانی: مدیران میانی یک رده بالاتراز مدیران عملیاتی هستند.
مدیریت عالی: مدیران عالی برنامه ریزی جامع وبلند مدت ؛تعیین سیاست ها و خط مشی ها در کل سازمان را مورد بررسی و عمل قرار داده وارزیابی عملکرد کلی آن را به عهده دارند.

طبقه بندی مدیران از نظر فعالیت های سازمانی که مدیران مسئولیت اجرای آن هارا به عهده دارند عبارتند از:

مدیران وظیفه ای :این مدیران کارکنانی رابا تخصص و مهارت های ویژه دریک زمینه خاص سرپرستی می کنند.
مدیران عمومی: این مدیران مسئولیت کلیه فعالیت ها در یک واحد یا یک سازمان به عهده دارند.

مهارت های مورد نیاز مدیران

مهارت های ادراکی :

یعنی ،توانایی درک پیچیدگی های کل سازمان و تصور همه ی عناصر و اجزای تشکیل دهنده ی کار وفعالیت سازمانی به صورت یک کل واحد.

مهارت های انسانی:

یعنی ،داشتن توانایی و قدرت تشخیص در زمینه ی ایجاد همکاری ،تفاهم وانجام کار به وسیله دیگران، فعالیت مناسب به عنوان عضو گروه ،درک انگیزه های افراد و تاثیر گذاری بر رفتارآنها.

مهارت های فنی:

یعنی ،دانایی و توانایی در انجام دادن وظایف خاص که لازمه ی آن توانایی در کاربرد فنون و ابزار ویژه وشایستگی عملی در رفتار وفعالیت است.

وظایف مدیر

برنامه ریزی:

برنامه ریزی یکی از مهم ترین بخش های وظایف مدیریت می باشد که انجام آن باید با توجه به سایر وظایف مدیریت یعنی سازماندهی ،استخدام،هدایت وکنترل صورت گیرد.

سازماندهی:

تقسیم کار یا طبقه بندی سازمان ،مشکلات وفوایدآن ،نمودار سازمانی ،صف وستاد وظایف وهدایت وکنترل صورت گیرد.

هدایت:

هدایت از وظایف کلیدی مدیریت به حساب می آید زیرا سایر اجزا مدیریت نیز ،باید توسط مدیران ورهبران در پرتو فکر ،ابداع و خلاقیت آنان شکل گیرد وپیاده گردد.مدیران با ایجاد انگیزه در افراد فعالیت های آنان جهت می دهند آن ها بهترین مجراهای ارتباطی را تعیین کرده وتضاد بین افراد سازمان را بر طرف کنند و بدین طریق وظیفه ی هدایت را انجام می دهند.

نظارت:

هر نوع مدیریت بدون سیستم نظارتی فاقدتضمین لازم برای صحت ودقت عملیات واجرای صحیح برنامه ها می باشد.نظارت عبارت است از ارزیابی برنا مه ها وتصمیم گیری ها از زمان اجرای آن ها واقدامات لازم جهت ارزیابی ،مقایسه و اصلاح آن فعالیت.

خلاقیت:

خلاقیت یعنی پیدایی وتولید یک اندیشه وفکرنو،در واقع خلاقیت بستر رشد و ایجاد نوآوری است.

نقش های مدیران

مدیران وظایف خودرا با بازی کردن نقش های مختلف اجرا می کنند.

نقش وانواع آن

نقش عبارت است از الگوهای رفتاری که به افرادشاغل در سازمان ها نسبت داده می شود.برخی نقش را توقعات رفتاری که از یک فرد به تناسب موقعیت انتظار می رود تعریف می کنند. می توان گف همه ی مدیران تعدادی از نقش های ارتباطی ،اطلاعاتی وتصمیم گیری را عهده دارند.

نقش های ارتباطی

نقش رئیس یا نقش تشریفاتی
نقش راهنما
نقش رابط

نقش های اطلاعاتی

نقش جمع آوری اطلاعات یا نقش ارزیابی
نقش توزیع کننده
نقش سخنگو

نقش های تصمیم گیری

نقش کارآفرینی یا نوآوری
نقش آشوب زدایی
نقش تخصیص دهنده ی منابع
نقش مذاکره کننده

فصل دوم

نظریه های کلاسیک

قدیمی ترین نظریه مدیریت نظریه ی سنتی یا کلاسیک است. این نظریه به سه شاخه اصلی مدیریت علمی (فردریک وینسلور تیلور)،مدیریت اداری(هنری فایول)ومدیریت بوروکراتیک(ماکس وبر) تقسیم می شود.

نظریه مدیریت علمی

بنیان گذار نهضت مدیریت علمی تیلور می باشد. تیلور مدیریت را به صورت فرایندی می دید که از طریق آن کارها به وسیله افراد به صورت فردی یا گروهی انجام میگیرد.ویژگی بارز مدیریت علمی ،تاکید بر مدیریت در سطح عملیاتی ، مطالعه علمی عملیات به منظور تشخیص عوامل موثر بر آن وکشف موثرترین روش انجام کار است.

منظور تیلور از علم و روش علمی ،مشاهده و ارزیابی منظم است . اومعتقد بود که به مدد اصول علمی می توان فعالیت تولید را تحت نظم درآورد و کارایی را افزایش داد. به این منظور او اصول مهندسی انسانی را که شامل مطالعه زمان ،حرکات و روش وسایر فنون وابزار مدیریت علمی است،مورداستفاده قرار دارد.

آثار مدیریت علمی

یکی از دستاورد های این مکتب استفاده ی موثرتر از نیروی انسانی ،تجهیزات و مواد است که به نوبه ی خوددر توسعه برنامه ریزی ،تعیین مسیر پیشرفت کار وکنترل ،اثر داشته است.

ولی نارسایی هایی نیز در این مکتب وجود دارد وآن اینکه مدیریت علمی راه حل رضایت بخشی برای مسئله انگیزش و بازدهی کارکنان ارائه نداده است.

مدیریت اداری

اصول عام و کلی مدیریت اداری

تقسیم کار:تخصصی شدن کار وسیله طبیعی تحول وپیشرفت موسسه ها وجوامع است.
اختیار و مسئولیت:کسی که مسئولیت انجام دادن وظیفه ای را به عهده می گیرد باید برای انجام دادن آن، متناسب با مسئولیت ،اختیار داشته باشد.
انضباط
وحدت فرماندهی : به موجب این اصل هر کارمندی باید فقط از یک مافوق دستور بگیرد. فایول معتقد بود که وجود فرماندهی دوگانه موجب تضاد و کشمکش وتزلزل در اعمال اختیار و ضعف انضباط می شود.
وحدت جهت
اولویت منافع عمومی بر منافع فردی
جبران خدمت کارکنان
تمرکز
سلسه مراتب
نظم وترتیب
انصاف
ثبات شغلی و استخدامی
ابتکار
روحیه کار گروهی

فعالیت های چند گانه ی سازمان هااز دیدگاه مدیریت اداری فایول

فنی
بازرگانی
مالی
ایمنی
حسابداری
مدیریت

توانایی ها و ویژگی های لازم برای مدیریت از دیدگاه فایول

توانایی عام مدیریت، یعنی داشتن اطلاعات خاص در مورد وظایف شغلی وکار مورد تصدی که ممکن است فنی ،تجاری ،مالی ،تامینی ،حسابداری یا اداری باشد.
توانایی خاص مدیریت که شامل وظایف مدیریتی یعنی برنامه ریزی ،سازماندهی ،هدایت ،هماهنگی ونظارت است.
توانایی های فنی و تخصصی لازم ،که در ارتباط با فعالیت های تخصصی مورد نیاز است.
توانایی جسمی یعنی داشتن سلامت ،نیرو،انرژی وظاهر مناسب.
توانایی فکری یعنی داشتن قدرت فهم ،تشخیص و یادگیری

مدیریت بوروکراتیک

در مورد بوروکراسی به سه مفهوم کلی می توان اشاره کرد.اول به مفهموم سازمانی بزرگ با ویژگی های خاص مانند سلسله مراتب ،اختیار،مقررات با تمام اثار مثبت ومنفی آن ،دوم به معنی تشریفات زاید وعدم کارآیی آن سوم به معنی سازمان با حداکثر کارایی.

تشکیلات وترتیباتی که از طریق هماهنگ کردن کار افراد برای ایفای وظایف اداری متعدد،متنوع وپیچیده به نظمی خاص به وجود می آید بوروکراسی نامیده می شود.

به عقیده بعضی صاحب نظران بوروکراسی شکل ایده آل برای سازماندهی وهدایت فعالیت های سازمان است و چند مشخصه برای مدیریت بوروکراتیک به شرح ذیل ذکر می کند:

قوانین و مقررات
غیر شخص بودن
تقسیم کار
ساختار سلسله مراتبی
تعهد برای کار مادام العمر
ساختار اختیار
منطقی بودن(عقلانیت)

این مدل بر این فرض استوار است که با استفاده از الگوهای رفتاری معین ،فعالیت های سازمان رسمی وبزرگ را می توان طوری هدایت کرد که بیشترین کارایی حاصل شود.ماکس وبر بوروکراسی را وسیله ای برای دستیابی به عقلانیت در امور سازمانی تلقی کرد.

اختیارات معرفی شده ماکس وبر

اختیار سنتی
اختیار شخصی
اختیار عقلایی-قانونی

در مدل بوروکراسی هدف آن است که از طریق پیش بینی واعمال قوانین ومقررات رفتاری ،روش های موثر انجام کار ورسمی کردن روابط کارایی واثر بخشی را در انجام وظایف به حداکثر می رساند.به عبارت دیگر بوروکراسی سازمانی است که کاملا برنامه ریزی شده باشد.

نهضت روابط انسانی ومطالعات هائورن

اصطلاح روابط انسانی معمولا برای توصیف شیوه رفتار و کنش متقابل مدیران با زیر دستان به کار می رود.

ازمطالعات هائورن می توان نتیجه گرفت که سازمان یک نظام اجتماعی بوده و عنصر انسانی به عنوان مهم ترین عنصر در این نظام محسوب می شود.

نگرش رفتاری

فکر بنیادی مکنب رفتاری آنست که چون مدیر باید کار را به وسیله افرادی دیگر انجام می دهد لذا مدیریت به واقع کاربرد علم رفتار است. یعنی مدیران باید بدانند ک چگونه افراد را به کار برگزینند ،افراد را رهبری کنند و روابط متقابل افراد ورفتار گروهی را کاملا درک نمایند.

نگرش های کمی مدیریت

هدف اصلی نگرش کمی مدیریت ،کاربرد روش علمی برای حل مسائل فنی در سطح وسیع است.مدیریت کمی سه شاخه اصلی دارد که عبارتنداز: علم مدیریت، مدیریت عملیاتی و سیستم های اطلاعاتی مدیریت.

علم مدیریت

مکتب علم مدیریت از طریق استفاده از روش های کمی ومقداری در مسائل فنی سازمان ها تمرکر می کند. ویژگی اصلی آن پیشرفت در کاربرد آمار وریاضیات برای کمک به حل مسائل عملیاتی برنامه ریزی وکنترل است.

مدیریت عملیاتی

مدیریت عملیاتی نظارت وکنترل نظاممند فعالیت هایی است که موجب می شود داده ها به کالاها وخدمات نهایی تبدیل شود.

سیستم های اطلاعاتی مدیریت

سیستم های اطلاعاتی، سیستم های هستند که داده های مورد نیاز مدیران را جمع آوری ،پردازش کرده وانتقال می دهند.تا مدیران بتوانند وظایف مدیریتشان را با توجه به اطلاعات رسیده انجام دهند.

نگرش سیستمی

نظریه سیستم بیش از یک اصل علمی ،یک طرز فکر،است که در بررسی وتحلیل رویدادها،وضعیت ها وتوسعه و پیشرفت های مشخص به کار برده می شود.

سیستم مجموعه ای است از عناصر و اجزای مرتبط به هم که در حال کنش و واکنش متقابل می باشند.بنابراین تعریف سازمان یک سیستم است.

نگرش اقتضایی

در این نگرش وظیفه مدیر این است که تعیین کند،چه روشی ،در چه موقعیت خاصی ، تحت چه شرایط ویژه ای و در چه زمان بخصوصی بهترین فرضیه را برای نیل به اهداف مدیریت فراهم می کند.

فصل سوم

تصمیم گیری

تصمیم گیری فرایند تشخیص وگزینش شیوه عمل خاصی برای یک مسئله یا مشکل ویژه است.

فرایندی است که شامل شناسایی ،تعریف،تشخیص مسائل ،یافتن گزینه های گوناگون برای حل آن ها ،ارزیابی راه حل های ارائه شده وانتخاب بهترین راه حل می شود.

انواع مسئله وانواع تصمیم

تصمیمات برنامه ریزی شده
تصمیمات برنامه ریزی نشده

شرایط تصمیم گیری

شرایط محیطی: شرایط محیطی عواملی هستند که بر تصمیمات مدیران تاثیر می گذاردومدیران کنترل کمی بر آن ها دارند یا اصلا کنترل ندارند.
شرایط اطمینان: زمانی در شرایط اطمینان قرار داریم که آگاه باشیم در آینده چه رخ خواهد داد.تحت این شرایط اطلاعات درست سنجش پذیر وقابل اطمینان وجود دارد که بر اساس آن میتوان تصمیم گیری کرد.
شرایط مخاطره: در شرایط مخاطره قابلیت پیش بینی کمتر است.اطلاعات کاملی در دست نیست ولی تصمیم گیرنده می داند که احتمال نتایج ممکن تا چه اندازه است.
شرایط عدم اطمینان: تحتش رباط عدم اطمینان تقریبا اطلاعاتی درباره ی آنچه پیش خوهد آمد در دست نیست وتصمیم گیرنده از احتمالات وحتی نتایج ممکن بی خبر است.در شرایط عدم اطمینان تصمیم گیرنده برای انتخاب راه حل مناسب از سه شیوه می تواند استفاده کند که عبارتند از:

الف) حداکثر حداکثرها

ب)حداکثر حداقل ها

ج)ارزش مورد انتظار با احتمال یکسان

مدل های تصمیم گیری

مدل کلاسیک

مدل کلاسیک را به عنوان فرایندی عقلایی ومنطقی می داند. در این مدل مدیران به مسائل ،راه حل های عملی ممکن ونتایج کاملا آگاهند.بر اساس ای مدل مدیران باید مواردی از قبیل اینکه اطلاعات کاملی درباره ی مسئله داشته باشند ،اهداف تصمیم گیری را به وضوح تعریف کنند ،کلیه راه کار های حل مسئله را بشناسند ،کلیه اطلاعات در مورد تمام راه حل ها و نتایج راه کارها را عقلایی ارزیابی کنند، را همواره مورد توجه قرار دهند.

مدل عقلایی تصمیم گیری

در این شیوه تصمیم گیری ، راه حل هایی انتخاب می شود که دارای بالاتری ارزش وثبات باشند. بنابراین تصمیم گیری معقول به آن معنا است که تصمیم گیرنده اصول منطقی را رعایت کرده ونظر شخصی اش را اعمال نکرده است.

و……..