جمله ها در عربی

جمله در هر زبان کلید اصلی ارتباط است،بررسی جمل و اشباه جمل در زبان عربی به جهت انتقال بحث اعراب به جمله ها،دارای اهمیّت ویژه است.بررسی جمله و کلام و قول و فرق میان این اصطلاحات و انواع جمل از نظر اعرابی و غیره، از جمله مباحثی است که بعضی از نحویان به طور پراکنده در کتب گوناگون به آن اشارتی داشته اند،لیکن بررسی انوع جمل با احاطه به همه جمله ها کاری است که کمتر بدان پرداخته شده است.در این مقاله علاوه بر ارائه تعاریف دقیق از مصطلحات مطلوب با رویکری جدید در جمل واشباه جمل،به تقسیم جمل در زبان عربی و بویژه در قرآن کریم پرداخته شده است .بدیهی است این تعاریف جدید و تقسیمهای نوین، غالباً به طور کامل یا ریشه ای، متّکی بر اقوال دانشمندان و مفسّرین پیشین و پراکنده در کتب مختلف است که در لباسی نو و همراه با دستاوردهای نوین،برای نسل جدید عرضه می گردد

واژه های کلیدی

جمله،شبه جمله، انواع ، زبان عربی

مقدّمه

بعضی از دانشمندان زبان عربی در کتب خود،به گوشه هایی از مبحث جمل و اشباه جمل و اعراب آن ها اشارتی کوتاه و پراکنده داشته اند، و از جانب هیچ یک کتاب مفصّلی در باب جمل به رشته تحریر در نیامده است، جز آن که ابن هشام که پیشتاز اعراب جمل به شمار می آید،باب چهارم کتاب مغنی اللبیب را به جمل واعرابِ جمل، اختصاص داده است و دیگر نحویان،بدون آن که بنیانی نو نهاده باشند به کار شرح و توضیح عبارات و شواهد موارد استشهاد ابن هشام پرداخته اند،از این رو ریشه ی تاریخی پژوهش جمل را می توان به قرن هشتم و کار ارزشمند ابن هشام ارجاع داد

شرح اصطلاحات و تفاوت ها

برای تبیین مباحث جمله،ناگزیر از شناخت و معرفی پاره ای از اصطلاحات مانند:
لفظ، کلمه،قول ،کلام و کلام هستیم.

لفظ در لغت به معنی رمی ، انداختن و پرتاب کردن است،عرب می گوید:أکلتُ لاتَّمرهَ و لفظتُ النَّواه،۱یعنی خرما را خوردم و هسته ی ان را بیرون انداختم.و در اصطلاح، صدایی است که تکیه بر یکی از مخارج حروف دارد.

لفظ بر دو قسم است؛لفظ مهمل و لفظ مستعمل ، لفظ مستعمل دارای معنا است مانند زید و لفظ مهمل دارای معنا نیست و تنها صدایی است که بر یکی از مخار ج حروف تکیه دارد مانند دیز.

ازریشه:ک ل م، سه واژه کَلِم و کَلِمَه و کَلام اشتقاق یافته است،کلمه در لغت از کَلم به معنای جُرح و جراحت و جمع آن کُلُوم -بر وزن و به معنی جروح -است، کلمه را از آن جهت از این مادّه مشتق کرده اند که گاه تأثیر الفاظ و کلمات از اثر نیزه و شمشیر و هر سلاح دیگر بیشتر است و جراحتی ماندگارتر بر :جای می گذارد، تا جایی که گفته اند:
جراحاتُ السِّنان لَها التیامُ و لا یلتَامُ مَا جَرَحَ الِّسانُ

کلمه در اصطلاح ، عبارت است از لفظی که در بردارنده ی معنای خاص باشد.به عبارت دیگر ،کلمه لفظی است که برای معنایی وضع گشته به گونه ای که هر گاه این واژه گفته شود،آن معنا فهمیده می شود،مانند:زید.