فعل لازم و متعدی
فعل بر سه قسم است : لازم ، متعدی ، ذووجهین یعنی هم لازم و هممتعدی
فعل لازم : آن است که به فاعل تنها تمام شود و مفعول ِ صریحنداشته باشد : حسن رفت .
فعل متعدی : آن است که به مفعول ِ صریح نیازمند است : برادرِ تو کتاب را آورد
فعل ذووجهین آن است که گاهی لازم و گاهی متعدی استعمال گردد : درخت شکست ، درخت را شکستم .
اگر بخواهند فعل لازمی را متعدی کنند به آخر دوم شخص مفرد ِ فعل ِامر ِ آن ” انیدن ” یا ” اندن ” اضافه می کنند
خند -> خندانیدن ،خنداندن
دو -> دوانیدن ، دواندن
متعدی های سماعی : در قدیم بعضی افعال را به افزودن ” الف ” قبل از علامت مصدر، متعدی می کردند : برگشتن -> برگاشتن
نشستن -> نشاختن
همی نیزه برگاشت بر گِردِ سر که هومان ِ ویسه است پیروزگر
طریق متعدى ساختن فعل
افعال لازم را درحین ضرورت ه متعدی مى سازند و طریق متعدى ساختن فعل،آن است که به آخر صیغه امر حاضر مفرد “آنید” یا “اند” افزوده و ماضی فعل را به وجودآورند و سایر صیغه ها را از آن بسازند:
کرى- کر یا ند، کر یا نید. خند- خند انید، خند ا ند. سو ز- سو زا نید، سو زا ند. جو ش!
– جوشانید، جوشاند. پوش- پوشانید، پوشاند.
گاه فعل متعدی را نیز به همین ترتیب بار دیگر متعدی مى سازند،مانند: خوردن و چریدن و نوشتن که خورانیدن و چرانیدن و نویسانیدن، از آن ساخته اند. متعدی ساختن افعال با “ان ” به طریقى که گذشت، قاعدهء عمومى است و از روى قیاسمزبور مى توان هرفعل لازم را متعدی کرد.
دیدگاهی بنویسید