پول

چکیده ای از مندرجات

اولین بانکی که در ایران تاسیس شد َ«بانک جدید شرق» بود که مرکزش در لندن و حوزه عملیاتش مناطق جنوبی آسیا بود این بانک بدون تحصیل هیچگونه امتیازی در سال ۱۲۶۶ شمسی ( ۱۸۸۸ میلادی) در شمال شرقی توپخانه در محل بانک بازرگانی (تجارت فعلی) شروع به فعالیت کرد و برای جلب مشتریان در شروع فعالیت ، به حسابجاری معادل ۵/۲درصد و به حساب سپردهای ثابت به مدت ۶ماه۴درصد و یکسال ۶درصد سود می داد . بانک در این اقدام خود در بازار پولی ۱۲درصد از نرخ بهره را پایین آورد و برای اولین بار اقدام به انتشار نوعی پول کاغذی به صورت حواله عهده خزانه بانک برای مبالغ بیش از ۵ قران و قابل پرداخت در وجه حامل نمود و در سال ۱۲۶۷ در مقابل دریافت  ۰۰۰/۲۰لیره انگلیسی کلیه شعب و اثاثه بانک را به بانک شاهی واگذار نمود .

در پی گذشت زمان و رشد بیرویه بانکهای ناشر اسکناس و عدم نظارت قانونی دولت بر عملیات بانکی موجب گردید تا بانکها از موازین لازم برای ایجاد تسهیلات اعتباری و پرداخت وام تجاوز کرده و حتی حمایت مالی شرکتهای سهامی را بدون محدودیت و بی توجه به عواقب آن در سیستم بانکی پذیرا شوند. تندروی در اعطای اعتبارات و زیاده روی در پرداخت وام سرانجام موجب توقف و ورشکستگی بانکها یکی پس از دیگری گردید بطوریکه دخالت و نظارت دولت را مستقیم یا غیر مستقیم در کار بانک داری الزاماً عملی گردانید .

نیاز جوامع به برپایی بانکهای تخصصی که معلول رشد صنعت و پیشرفت اقتصاد کشورها بود سبب شد که در راستای نظارت دولت بر عملیات بانکی،انتشار اسکناس را هم بطور انحصاری با تاسیس(بانک ناشر اسکناس،بانک مرکزی)بر عهده بگیرد.و نظارت مستقیمی هم از طرف قانون گذار بر بانکهای ناشر اسکناس نیز اعمال گردد.با این روش قانونی تعداد بانگهای ناشر اسکناس سیر وحدت را طی کرد .

بعد از جنگ جهانی اول بحراهای پولی در کشورهای مختلف موجب اعتقاد بیشتر به لزومک حفظ ارزش پول از راه نظارت در نشر اسکناس شد.از اوایل قرن بیستم بویژه سال ۱۹۲۱ پس از کنفرانس بین المللی بروکسل و قبول توصیه آ‹ بیشتر کشورها پذیرفتند که وجود بانک ناشر اسکناس یا بانک مرکزی در هر کشوری می تواند با حفظ ارزش پول و تنظیم حجم اعتبارات و اعمال سیاستهای پولی و نظارت بر عملیات کلیه بانکهای تجاری و تخصصی از بروز بحرانهای پولی جلو گیری کرده و نقش اساسی را در رشد یا توسعه اقتصادی کشور ایفا نماید .